Marilyn Monroe (1. jun 1926. - 5. avgust 1962.) je bila američka filmska glumica, pevačica, model i zabavljačica. Filmsku karijeru je počela 1947. malim ulogama; 1950. privukla je pažnju publike i kritičara sporednom ulogom u kultnom filmu “All About Eve”. Tri godine kasnije igrala je glavnu ulogu u ljubavnoj drami “Niagara”. Premda su njeni filmovi najčešće bili komercijalni, ali ne i kritički hitovi, Monroe je bila jedna od najvećih filmskih zvezda pedesetih godina dvadesetog veka. Najpoznatija je po ulogama u komedijama “Gentlemen Prefer Blondes”, “How to Marry a Millionaire”, “The Prince and the Showgirl” i “Monkey Business”. Vrhuncem u njenoj karijeri se smatra film “Some Like It Hot”, za koji je dobila Zlatni globus za najbolju glavnu glumicu. Iako je bila poznata po svojim komičarskim sposobostima, pred kraj karijere okrenula se ozbiljnijim ulogama.
Njena smrt bila je predmet raznih spekulacija i teorija zavere. Postoje indicije da je ubijena zbog ljubavne afere sa američkim predsednikom Džonom Kenedijem, da se iz nehata otrovala prekomernim uzimanjem lekova ili da je sebi smišljeno oduzela život, rešivši da okonča sa neprestanim razočarenjima u karijeri i ljubavnom životu. Merilin je vrlo teško padalo što su joj celog života dodeljivane uloge naivnih i praznoglavih plavuša, i devojaka željnih novca, zbog čega, kako je mislila, nije mogla da pokaže svoje glumačke vrednosti. Ipak, Američki filmski institut je njen potencijal prepoznao smestivši je na šesto mesto na listi deset najvećih glumica svih vremena. Marilyn Monroe je bila kulturna, modna i gej ikona, i bez sumnje najveći seks simbol dvadesetog veka.
Marilyn Monroe je rođena u sirotištu okružne bolnice u Los Anđelesu. Prema njenom biografu Fredu Lorensu Gilisu, njena baka, Dela Monro Greindžer, krstila ju je pod imenom Norma Jeane Baker. 23. februara 1956. promenila je ime u Marilyn Monroe.
Mnogi biografi, kao što je Donald H. Volf u knjizi “Last Days of Marilyn Monroe”, veruju da je biološki otac Norme Jeane bio Charles Stanley Giford, prodavac u filmskom studiju “RKO Pictures”, gde je njena majka Gladys radila kao montažerka. Na Monroe-inom rodnom listu kao otac je naveden Gladys-in drugi muž, Martin Edward Mortensen. Kako je Mortensen ostavio Gladys pre rođenja Norma-e Jean, neki biografi smatraju kako bi on mogao biti otac. Ko god bio njen otac, smatra se da nije imao nikakvu ulogu u njenom životu.
Dok joj je muž služio u transportnoj mornarici tokom Drugog svetskog rata, Norma Jean Dougherty se preselila sa svekrvom i počela da radi u fabrici “Radioplane Company” gde su se farbali delovi aviona i pregledali padobrani. Vojni fotograf David Conover je pregledao lokalne fabrike, fotografišući za članak u časopisu YANK o ženama koje doprinose ratnim naporima. Nju je videio kao potencijalni model, a ubrzo je potpisala ugovor u agenciji za modele, “The Blue Book”. U svojoj knjizi “Search for Marilyn”, Conover je tvrdio da je bio u vezi sa Marilyn godinama. Ubrzo nakon potpisivanja za agenciju, Monro-e je skratila kosu, izravnala je i ofarbala u zlatno plavu.
Postala je jedna od najuspešnijih modela agencije, pojavljujući se na desetinama naslovnih strana raznih časopisa. 1946. ju je primetio lovac na talente Ben Lyon. Dogovorio joj je audiciju u filmskoj kući “20th Century Fox”. Ponuđen joj je standardni šestomesečni ugovor uz početnu platu od 125 dolara nedeljno.
Lyon joj je predložio da uzme umetničko ime Marilyn (po Marilyn Miller), budući da Norma Džin nije zvučalo komercijalno. Za prezime je uzela majčino devojačko prezime. Tako je dvadesetjednogodišnja Norma Jean Baker postala Marilyn Monroe. Tokom svojih prvih šest meseci u Fox-u, Monroe nije dobijala angažman, ali joj je Fox produžio ugovor, a nastupila je u manjim ulogama u filmovima “Scudda Hoo! Scudda Hay!” i “Dangerous Years“, oba iz 1947. U prvom pomenutom filmu, njen nastup je bio skraćen i ostala je samo kratka pojava njenog lica koje izgovara samo 2 reči. Fox nije hteo obnoviti ugovor. Monroe-ova se vratila poslu modela pa je počela da ostvaruje i kontakte u Holivudu.
Fox joj je 1952. konačno dao glavnu ulogu u “Don't Bother to Knock”, u kom je igrala poremećenu dadilju koja napada decu koju čuva. Bio je to jeftin film B-produkcije, i iako su kritike bile podeljene, tvrdili su da je Monroe-ova potvrdila da je spremna za ozbiljnije uloge. Nastup u tom filmu smatra se za jedan od najboljih u njenoj karijeri.
Monroe je potvrdila kako se može nositi sa ulogama u visokobudžetnim filmovima kad je nastupila u “Niagari” 1953. Filmski kritičari pisali su o Monroe-inoj vezi s kamerom koliko i o zlokobnoj priči. Igrala je neuravnoteženu ženu koja planira ubistvo svoj muža.
U to vreme počele su da kruže fotografije gole Monroe-ovoj, koje je snimio fotograf Tom Kely dok je tražila posao. Slike je kupio Hugh Hefner, a u decembru 1953. se pojavila u prvom izdanju Playboy-a. Zbog skandala u Fox-u, Monro je odlučila da javno potvrdi da je na slikama zaista ona. Kad ju je novinar upitao šta nosi u krevetu, odgovorila je, “Channel 5”. Kad su je pitali šta je imala na sebi tokom snimanja, odgovorila je, “Radio”.
Monro je ostala u Njujorku. Kako se “The Seven Year Itch” popeo na vrh liste najuspešnijih filmova 1955, Monroe-ova se vratila u Holivud. Sastavljen je novi ugovor, uz klauzulu da može nastupati i u projektima drugih studija.
Prvi film pod novim ugovorom bio je “Bus Stop”, u kome je glumila salonsku pevačicu koja se zaljubljuje u kauboja. Monroe se namerno pojavila loše našminkana i neglamurozna.
Bila je nominovana za Zlatni globus, a i kritičari su hvalili njen nastup. Kritičar “New York Times”-a je napisao: “Ljudi, čvrsto se držite i pripremite se za silno iznenađenje. Marilyn Monroe se konačno dokazala kao glumica.” U svojoj autobiografiji, “Film Stars, Ordinary World and Me”, režiser Josh Logan je napisao: “Shvatio sam da je Marilyn jedan od najvećih talenata svih vremena... Iznenadilo me da je bila mnogo bistrija osoba nego što sam zamišljao, a mislim da sam tada prvi put shvatio kako inteligencija i oštroumnost nemaju nikakve veze s obrazovanjem.”
Monroe je osnovala vlastitu produkcijsku kompaniju s prijateljem i fotografom Miltonom H. Green-om. “Marilyn Monroe Productions” je objavio 1957. prvi i poslednji film, “The Prince and the Showgirl”, koji je zaradio podeljene kritike. Osim što je bila izvršni producent, nastupila je u glavnoj ulozi s afirmisanim britanskim glumcem Lorensom Olivijerom, koji je i režirao film.
Monroe se udavala tri puta i svi njeni brakovi su se završavali razvodima. Prvi suprug joj je bio James Dougherty, drugi Joe DiMaggio, a poslednji Arthur Miller.
Olivije je bio besan zbog njene navike da kasni na snimanje, kao i zbog njene zavisnosti od svoje učiteljici drame, Pauly Strazberg. Kritičari su hvalili njeno izvođenje, posebno u Evropi, gdje joj je dodeljena nagrada “David di Donatelo”, italijanski ekvivalent Oskara. Bila je nominovana i za nagradu BAFTA.
Godina 1959. je doniela najveći hit njene karijere, komediju “Some Like It Hot”, u kojoj je nastupila s Tonijem Kertisom i Džekom Lemonom. Kad se snimanje završilo, javno se pričalo o njenom teškom ponašanju na snimanju. Ubrzo se, međutim, se to zaboravilo i počela je da bude hvaljena kao najbolja komičarka, a ovaj film se i dan danas smatra jednim od najboljih filmova koji su ikada snimljeni. Monroe-ova je za ulogu dobila nagradu dobila Zlatni globus kao najbolja glumica u mjuziklu ili komediji.
Nakon tog filma, Monroe-ova je snimila “Let’s Make Love” i to zato što je bila prisiljena da to uradi zbog obaveza prema 20th Century Fox. Iako film nije bio ni finansijski ni kritički uspeh, u njemu je otpevala jednu od legendarnih muzičkih dela, pesmu “My heart belongs to daddy”.
Arthur Miller je napisao ono što će postati poslednja dovršena saradnja Monroe i Clark-a Gable-a, “The Misfits”. Iscrpljujuće snimanje odvijalo se u vreloj pustinji u Nevadi. Monroe, Gable i Montgomery Clift ostvarili su uloge koje savremeni kritičari smatraju izvrsnim. Tabloidi su okrivljivali nju zbog smrti Clark-a Gable-a od srčanog udara, tvrdeći kako ga je gnjavila na snimanju. Gable je, međutim, insistirao da sam izvodi kaskaderske scene, a bio je i strastveni pušač. Nakon Gable-ove smrti, Monro-e je prisustvovala krštenju njegovog sina.
Monroe se vratila u Holivud kako bi nastavila snimanje komedije George Cukor, “”, nikad završeni film koji je postao legendaran zbog problema na setu, a pokazao se kao skup debakl za Fox. U maju 1962. je ostvarila poslednji poznat javni nastup, pevajući “Happy Birthday, Mr. President” na televizijskoj rođendanskoj proslavi predsednika John-a F. Kennedy-ja.
Monroin zadnja kuća bila u Los Anđelesu. Spremačica je našla mrtvu 5. avgusta 1962. Objavljeno je kako je uzrok smrti bilo predoziranje tabletama za spavanje. Ostala su pitanja o okolnostima i o tome koliko je vremena prošlo kad ju je spremačica našla. Osim toga, postoje neke teorije zavere koje govore kako su za njenu smrt odgovorni John i Robert Kennedy.
8. avgusta 1962, Monroe je pokopana u grobnici u groblju Westwood Village Memorial Park u Los Anđelesu, Kalifornija. Li Strazberg održao je govor na sprovodu. Ona ostaje jedna od legendarnih ličnosti 20. veka i prototip holivudske filmske zvijezde.
Filmografija:
The Shocking Miss Pilgrim 1947
Dangerous Years 1947
Green Grass of Wyoming 1948
You Were Meant for Me 1948
Scudda Hoo! Scudda Hay! 1948
Ladies of the Chorus 1948
Love Happy 1949
A Ticket to Tomahawk 1950
Right Cross 1950
The Fireball 1950
The Asphalt Jungle 1950
All About Eve 1950
Home Town Story 1951
As Young as You Feel 1951
Love Nest 1951
Let's Make It Legal 1951
O. Henry's Full House 1952
Monkey Business 1952
Clash by Night 1952
We're Not Married! 1952
Don't Bother to Knock 1952
Niagara 1953
Gentlemen Prefer Blondes 1953
How to Marry a Millionaire 1953
River of No Return 1954
There's No Business Like Show Business 1954
The Seven Year Itch 1955
Bus Stop 1956
The Prince and the Showgirl 1957
Some Like It Hot 1959
Let's Make Love 1960
The Misfits 1961
Marilyn 1963
.jpg)
.jpg)
