Federiko Felini (ital. Federico Fellini; Rimini, 20. januar 1920 — Rim, 31. oktobar 1993) je bio italijanski filmski reditelj rođen u Riminiju (Italija), koji je još za života smatran kritičarem društvenih pojava u građanskom društvu u posleratnom razdoblju, odslikavateljem ekonomskog prosperiteta, najrespektabilnijim evropskim rediteljem u Sjedinjenim Državama, i za osobu čija je popularnost bila uporediva s najistaknutijim filmskim zvezdama njegovog doba.
Felini je rođen u porodici iz srednje klase s četvoro dece. Deo detinstva provodi kod bake na selu često lutajući s raspuštenijom seoskom decom, a školovao se u katoličkom internatu. Iz toga razdoblja najčešće se prepričava njegov kratkotrajan, u dvanaestoj godini, beg s putujućim cirkusom. To se tumači kao znak njegove velike ljubavi prema spektaklu. Iako nikada nije skrivao svoju sklonost prema svetu cirkusa, Felini ipak daje drukčiju verziju svog bega: on je bežao od škole. Učenje i školska disciplina nisu bili njegova bolja strana, pa tako, došavši 1938. na studije prava u Firencu on brzo zanemaruje školovanje i počinje se baviti crtanjem karikatura i stripova.
Godine 1939. preselivši se u Rim, ponovo upisuje fakultet, ali tek toliko da odgodi služenje vojnog roka. Prehranjuje se pišući u crnoj hronici lista Il Popolo di Roma, crta stripove za satirički list Marc' Auerlio, a piše i kratke priče za radio. Najvažniji događaj iz tog razdoblja njegovo je upoznavanje s popularnim glumcem, tumačem narodskih likova Aldom Fabricijem (Aldom Fabrizzijem), za čiju pozorišnu trupu piše skečeve, ali i vodi garderobu, radi na dekoru i obavlja posao sekretara. Od godine 1940. počinje pisati i za film, i to gegove za komičara Makarija, te tekstove za Fabricija. Presudno za njegov razvoj i čitavu karijeru biće međutim poznanstvo s rediteljem Robertom Roselinijem (Roberto Rossellini), kod kojeg 1945. i 1946. sarađuje kao koscenarista i asistent reditelja u klasičnim neorealističkim filmovima „Rim otvoreni grad“ i „Paisa“ (Paisá). Do tada kada sam dolazi na snimanja, kaže Felini, sve mi je bilo strano. Ali, uz Roselinijevu pomoć, u filmu sam prepoznao drugi svet. Kroz njegov stav prema filmu shvatio sam da se filmovi mogu stvarati bez prevare, bez apriornih pretpostavki, bez unapred utvrđenih poruka. Ali, ono najvažnije što sam od Roselinija dobio bila je poduka iz skrušenosti, poniznosti prema životu.
Felini debituje 1950. godine s filmom „Svetlosti varijetea“, koji on režira zajedno s Albertom Latuadom, a tada otprilike počinje i novo razdoblje u istoriji posleratne Italije: ratne tragedije pomalo se zaboravaljaju, ruševine se uklanjaju, nastupa ekonomski prosperitet i javlja se optimizam sve većeg blagostanja - sa svojim tada još teško prepoznatljivim zamkama. Tematika i problematika neorelizma, koja je bila na socijali i na ekonomskim nedaćama postupno se premješta ka psihološkim sadržajima. Taj filmski trend, čiji je najistaknutiji predstavnik Federiko Felini nazvan je - neorealizam duše. Nije zato neobično da je istaknuti motiv prvog Felinijevog samostalno režiranog filma „Beli štrajk“ (1952) bile baš iluzije, čovekova zaokupljenost nečim ispraznim. U tom smislu još je određenije prvo njegovo remek-delo, Srebrnim lavom na festivalu u Veneciji nagrađen film „Dangube“ (1953.). Radnjom u Felinijevom rodnom mestu film prikazuje prazninu života materijalno osiguranih ljudi, ljudi čiji materijalni standard ne prati i odgovarajući duhovni standard. Felini prikazuje ljude koji su naglo ostali bez ciljeva koji pomažu oljuđenju, a taj gubitak vrednog smisla života biće tema i mnogih njegovih kasnijih filmova. Tako će se dramatičnija verzija te teme pojaviti u idućem Felinijevom filmu, njegovom najslavnijem iz tog razdoblja - filmu „Ulica“ (1954.) za koji će dobiti prvi od četiri buduća Oskara za najbolji strani film.
Filmom „Ulica“ Felini je definitivno postao zvezda svetske kinematografije, ali je istovremeno prouzrokovao žučljive rasprave, a i osporavanja u samoj Italiji. S oduševljenjem su ga, najviše zbog moralizma, prihvatili crkveni krugovi. To je pak izazvalo gnev vrlo uticajnih levo orijentisanih struja, posebno filmskog glasila Cinema Nuovo, pa je Felini proglašen izdajnikom neorealizma, mistikom i prerušenim franjevcem - ovo poslednje zbog pređašnje saradnje na Roselijevom filmu Franjo Asiški, Božji lakrdijaš. Odmah nakon Ulice Felini režira još dva filma s marginalcima kao glavnim junacima - „Probisvet“ i „Noći Kabirije“. U potonjem njegova surpuga Đulijeta Masina je imala naslovnu ulogu što će mu doneti novog Oskara. Sledi prelomna trogodišnja pauza, a onda počinje novi razvojni stepen njegovog stvaralaštva. Tako nastaju „Slatki život“ (1959.) i „Saturikon“ (1969.), dve raskošne epske freske savremenog života. Za Slatki život nagrađen je Grand Prijem u Kanu. Nakon ovih filmova nastaje Osam i po s Marčelom Mastrojanijem, svojevrsnim Felinijevim alter egom, u glavnoj ulozi. Film je nagrađen Oskarom, a u nekim anketama filmskih kritičara proglašen je najuspešnijim filmom nakon 1960. godine. Nakon uspeha s ovim filmom snima: „Rim“, „Grad žena“, „Klovnovi“, Kazanova ("Giovanni Giacomo Chevalier de Seingalt Casanova"), „Plovi brod“, „Đulieta od duhova“ (film koji je posvetio svojoj supruzi) i „Amarkord“ iz 1973. godine. U „Amarkordu“ govori o svom detinjstvu i za taj film dobija četvrtog Oskara za najbolji strani film.
Federiko Felini režirao je ukupno dvadeset filmova. Osim onoga što u njima donosi njihov zaštitni znak je i kompozitor Nino Rota s koji je sarađivao u gotovo svim svojim filmovima. Pored toga izraz - dolce vita - udomaćio se u govori zahvaljujući istoimenom njegovom filmu, baš kao i izraz - paparazzo - za novinara pomalo beskrupuloznog lovca na senzacije. Sve to govori o njegovom snažnom uticaju na svakodnevicu. Pred sam kraj života Felini je dobio i petog Oskara, za sveukupni doprinos filmskoj umetnosti. Nedugo zatim umire - 31. oktobra 1993. u bolnici u Rimu - a odmah potom umire i njegova supruga Đulieta.
Scenarista:
1990 The Voice of the Moon
1987 Fellini's Intervista
1986 Ginger and Fred (screenplay / story)
1983 And the Ship Sails On (writer)
1980 City of Women (story and screenplay)
1978 Orchestra Rehearsal (story / writer)
1976 Fellini's Casanova (screenplay)
1974 Pasqualino Cammarata... capitano di fregata (idea - uncredited)
1973 Amarcord (writer)
1972 Fellini's Roma (screenplay / story)
1970 The Clowns (TV documentary)
1969 Fellini Satyricon (writer)
1969 Sweet Charity (based upon the screenplay by: "Nights of Cabiria")
1969 NBC Experiment in Television (TV series documentary) – Fellini: A Director's Notebook (1969)
1968 Spirits of the Dead (adaptation / segment "Toby Dammit")
1965 Juliet of the Spirits (screenplay / story)
1963 8½ (screenplay / story)
1962 Boccaccio '70 (segment "Le tentazioni del dottor Antonio")
1960 La Dolce Vita (screenplay / story)
1958 Fortunella (writer)
1957 Nights of Cabiria (story and screenplay)
1955 Il bidone
1954 La Strada (story and screenplay)
1953 Love in the City (segment "Agenzia matrimoniale, Un'")
1953 I Vitelloni (screenplay / story)
1952 The White Sheik (screenplay / story / as F. Fellini)
1952 The Greatest Love (uncredited)
1952 The Bandit of Tacca Del Lupo
1951 Position Wanted (screenplay)
1951 Four Ways Out (screenplay / story)
1950 The Flowers of St. Francis (screenplay)
1950 Variety Lights (screenplay / story)
1950 Path of Hope (screenplay / story)
1949 The Mill on the Po (screenplay)
1949 In the Name of the Law (screenplay)
1948 Senza pietà (screenplay / story)
1948 L'amore (story "Il Miracolo" / segment "Miracolo, Il")
1948 City of Pain (writer)
1947 Bullet for Stefano
1947 Flesh Will Surrender (screenplay)
1946 Paisan (screenplay and dialogue / story / as F. Fellini)
1946 Return of the Black Eagle (uncredited)
1945 Chi l'ha visto? (screenplay / story)
1945 Rome, Open City (collaboration on screenplay)
1945 Tutta la città canta (screenplay - uncredited)
1943 The Last Wagon (screenplay)
1943 Apparition (screenplay - uncredited)
1943 The Peddler and the Lady (adaptation)
1942 3/4 of a Page (screenplay / story)
1942 Before the Postman (story / as Federico)
1942 I cavalieri del deserto (adaptation / screenplay)
Režiser:
1993 The King of Ads (documentary)
1990 The Voice of the Moon
1987 Fellini's Intervista
1986 Ginger and Fred
1983 And the Ship Sails On
1980 City of Women
1978 Orchestra Rehearsal
1976 Fellini's Casanova
1973 Amarcord
1972 Fellini's Roma
1970 The Clowns (TV documentary)
1969 Fellini Satyricon
1969 NBC Experiment in Television (TV series documentary) – Fellini: A Director's Notebook (1969)
1968 Spirits of the Dead (segment "Toby Dammit")
1965 Juliet of the Spirits
1963 8½
1962 Boccaccio '70 (segment "Le tentazioni del dottor Antonio")
1960 La Dolce Vita
1957 Nights of Cabiria
1955 Il bidone
1954 La Strada
1953 Love in the City (segment "Agenzia matrimoniale, Un'")
1953 I Vitelloni
1952 The White Sheik
1950 Variety Lights
.jpg)
.gif)
