Vilijem Oliver Stoun (Njujork, 15. septembar 1946) je američki filmski režiser i scenarista. Postao je poznat tokom kasnih osamdesetih i ranih devedesetih godina zbog režiranja serija filmova o Vijetnamskom ratu, u kojem je učestvovao kao član američke pješadije. Njegov rad je uglavnom fokusiran na savremene političke i kulturne teme, često kontroverzne. Dobio je tri Oskara: najbolji prilagođeni scenario za „Ponoćni ekspres“ (1978), i najbolji režiser za „Vod smrti“ (1986) i „Rođen 4. jula“ (1989).
Stoun je rođen u Njujorku, u porodici Žaklin i Luisa Stouna. Odrastao je u Menhetnu i Stamfordu. Njegov otac je bio Jevrej i njegova majka, porijeklom francuskinja, katolikinja. Kao religijski kompromis Oliver je postao član Američke episkopalne crkve, ali je kasnije prešao u budizam. Stoun je pohađao Triniti školu, prije nego što su ga roditelji poslali da pohađa The Hill School u Potstaunu (Pensilvanija). Njegova majka je često bila odsutna, tako da je otac imao veliki uticaj u njegovom životu; odnosi otac-sin bili su zastupljeni u kasnijim Stounovim filmovima. Njegovi roditelji su se razveli kada je on imao 15 godina, zato što je njegov otac imao vanbračne veze sa ženama par porodičnih prijatelja. Diplomirao je na The Hill School 1964. godine.
Stoun je primljen na Jejl univerzitet, ali je nakon jedne godine odustao. Bio je inspirisan romanom Džozefa Konrada „Lord Džim“, kao i „Grkom Zorbom“ i muzikom Džordža Harisona da predaje engleski na Free Pacific Institute u Južnom Vijetnamu. Stoun je predavao šest mjeseci nakon čega je radio na brodu Trgovačke mornarice Sjedinjenih Država koji je išao do Oregona i Meksika, prije nego što se vratio na Jejl, gdje je drugi put pao (zbog toga što je pisao autobiografiju A Child's Night Dream od 1 400 strana).
U septembru 1967. prijavio se u Vojsku Sjedinjenih Država, zahtijevajući borbenu dužnost u Vijetnamu. Borio se sa 25-om pješadijskom divizijom, zatim sa Prvom konjičkom divizijom, i zaslužio Bronzanu zvijezdu i Purpurno srce sa Hrastovim lišćem prije nego je otpušten 1968, nakon 15 mjeseci.
Dok je bio na Jejlu, Stoun je sa prijateljem Lojdom Kaufmanom radio na komediji „Bitka za povratak“ ljubavi (1971). Obojica su glumila u filmu. Stoun je diplomirao na filmskoj školi njujorškog univeziteta (gdje mu je mentor bio Martin Skorseze) 1971. godine
Uspeh u mejnstrimu
Snimio je tri filma o Vijetnamu: „Vod smrti“ (1986), „Rođen 4. jula“ (1989), i „Nebo i Zemlja“ (1993). Ove filmove je nazvao trilogijom, iako se bave različitim aspektima rata. Vod smrti je polu-autobiografski film o rediteljevom iskustvu u borbi. „Rođen 4. jula“ je film baziran na autobiografiji Rona Kovika. „Nebo i Zemlja“ je izveden iz memoara Kada Nebo i Zemlja zamijene mjesta, istinite priče Lilaj Hejslip, vijetnamske djevojke čiji je život rat drastično promijenio. Tokom istog perioda, Stoun je režirao Wall Street (1987), za koji je Majkl Daglas dobio Oskara za najboljeg glumca; Talk Radio (1988), i The Doors (1991), u kojem se pojavljuju Val Kilmer kao Džim Morison. Stoun je osvojio tri Oskara. Njegov prvi Oskar je bio za najbolji prilagođeni scenario za „Ponoćni ekspres“ (1978). Osvojio je Oskara i za najbolju režiju za Vod smrti i Rođen 4. jula.
Za Godinu zmaja (1985) dobio je nominaciju za Zlatnu malinu u kategoriji „Najgori scenario“. Drugi filmovi u kojima je učestvovao kao scenarista su Konan varvarin (1982), Lice sa ožiljkom (1983), 8 miliona načina za umrijeti (1986) i Evita (1996). Takođe je napisao, ili učestvovao u pisanju svih filmova koje je snimio, osim Potpuni zaokret (1997). Prvi film koji je profesionalno režirao je nejasni horor „Seizure“ (1974).
1996-danas
Stoun je režirao Potpuni zaokret (1997) i Any Given Sunday (1999), film o borbi za vlast unutar i oko tima američkog fudbala. Godine 2000, Stoun se sa Čarlijem Šinom i Majklom Daglasom pojavio u Money Never Sleeps. Film je dokumentarac o snimanju filma Wall Street (1987) koji je Stoun režirao, a u kojem su se Šin i Daglas pojavili. Stoun je takođe režirao film Aleksandar (2004), biografski film o Aleksandru Velikom. Nakon „Aleksandra“ Stoun je režisirao fiom World Trade Center, u čijem središtu su dvojica Port Authority Police Department (PAPD) policajaca tokom napada 11. septembra. Stoun je nastojao da režira četvrti film o Vijetnamskom ratu, Pinkville, koji prikazuje istragu oko masakra vijetnamskih civila u Mi Laju. Stoun je napisao, producirao i režirao biografski film o Džordžu V. Bušu, nazvanog „W.“. Nagovijestio je da se u filmu bavi kontroverznim predsjednikovim djetinjstvom, vezom sa ocem, borbom sa alkoholizmom, ponovnim otkrićem njegove hrišćanske vjere, i njegovim ličnim životom do invazije na Irak 2003. godine. Film je baziran na scenariju koji je napisao sa Stenlijem Vejserom, sa kojim je zajedno napisao i Wall Street (1987). Džoš Brolin je glumio u naslovnoj ulozi, Džejms Kromvel kao Džordž Herbert Voker Buš i Elizabet Benks kao Laura Velč Buš. Film je premijerno prikazan 18. oktobra 2008, tri mjeseca prije inauguracije Baraka Obame.
Filmografija:
1974 Seizure
1981 The Hand
1986 Salvador
1986 Platoon
1987 Wall Street
1988 Talk Radio
1989 Born on the Fourth of July
1991 The Doors
1991 JFK
1993 Heaven & Earth
1994 Natural Born Killers
1995 Nixon
1997 U Turn
1999 Any Given Sunday
2003 Comandante
2004 Alexander
2004 Looking for Fidel
2006 World Trade Center
2008 W.
2009 South of the Border
2010 Wall Street: Money Never Sleeps
2012 Savages
Kao glumac:
Battle of Love's Return (1971)
Platoon (1986) (cameo)
Wall Street (cameo) (1987)
The Doors (1991) (cameo)
Dave (cameo) (1993)
Any Given Sunday (1999)
Torrente 3: El Protector (cameo) (2005)
Wall Street: Money Never Sleeps (cameo) (2010)
Graystone (film) (actor) (2011)
Samo scenarista
Midnight Express (1978)
Conan the Barbarian (John Milius) (1982)
Scarface (1983)
Year of the Dragon (Michael Cimino) (1985)
8 Million Ways to Die (David Lee Henry) (1985)
Evita (Alan Parker) (1996)
Producent
Sugar Cookies (1973)
Blue Steel (1989)
Reversal of Fortune (1990)
Zebrahead (1992)
South Central (1992)
Wild Palms (1993) (TV)
The Joy Luck Club (1993)
The New Age (1994)
Indictment: The McMartin Trial (1995) (TV)
Freeway (1996)
The People vs. Larry Flynt (1996)
Cold Around the Heart (1996)
Killer: A Journal of Murder (1996)
Gravesend (1997)
The Last Days of Kennedy and King (1998)
Savior (1998)
The Corruptor (1999)
The Day Reagan Was Shot (2001) (TV)
Comandante (2003)
Persona Non Grata (2003)
Preuzeto sa Vikipedije
.jpg)
.gif)
